Prensa

María Xosé Queizán: ''Recordo perfectamente cando as mortas as contabamos só as feministas'' en Sermos Galiza 

BETI VÁZQUEZ

"O sistema era absolutamente patriarcal. Non pintaban nada. Estaban recluídas no mundo doméstico. Eran nais e esposas". No documental Digna rabia, a escritora describía con estas palabras a situación de opresión que as mulleres soportaron desde o levantamento fascista de xullo do 36 e até 1975, cando o ditador Franco morreu, na cama. A partir desa data comezou a súa militancia no movemento feminista, primeiro na AGM, Asociación Galega da Muller, e despois en Feministas Independentes Galegas, FIGA.

Pregunta: Como lembra os primeiros anos da súa militancia? Cales eran as reivindicacións?

Resposta: Empecei na Asociación galega da muller en Vigo en 1975, declarado Ano internacional da muller. Estaba integrada por moitos partidos políticos que aglutinaban todo o movemento feminista de oposición a Franco e fomos avanzando facendo reivindicacións que daquela eran elementais. Non existía o divorcio, o aborto non se permitía en ningún suposto e a pena de cárcere por adulterio estaba vixente.

P: E como valora as conquistas posteriores e a situación actual?

R: A verdade é que moitas feministas estamos deprimidas desde que a dereita máis terríbel tomou o poder. Fíxose moito en moi pouco tempo. As mulleres estivemos moi vivas. Aprobáronse leis, como a Lei de Igualdade ou a de Medidas integrais contra a violencia de xénero, que, de se poñeren en práctica, a situación sería moi distinta. Porén, non foron reivindicadas como deberan.

E fronte aos avances continua un panorama social de desigualdade que é evidente, ao existiren dúas esferas: a pública e a privada. No eido público conseguíronse avances, mais o privado non mudou e é aí onde se atopan as razóns dos malos tratos, na idea de que é un conflito doméstico e que ninguén pode meterse.

"Saen nun recunchiño do xornal, na letra pequena, non se usa a palabra 'asasinato' e no telexornal póñenas un chisco antes dos Deportes" 

P: As feministas contaron as mortas por si propias durante moito tempo. Cádranlles agora as contas coas das estatísticas oficiais?

R: Si, recordo perfectamente cando as mulleres mortas as contabamos só as feministas. Agora moita xente pregunta que pasa, por que os homes matan máis. Non matan máis. Agora sábese e daquela non se sabía. Con todo, segue sen ser un delito público nin sequera legalmente. Saen nun recunchiño do xornal, na letra pequena, non se usa a palabra 'asasinato'.

Ocúltanas, non teñen nome e no telexornal póñenas algo antes dos Deportes. Non teñen valor ningún. E hai mortas de primeira e de segunda porque... imaxinas que asasinan dez mulleres en El Corte Inglés? Sería un escándalo! Mais nas casas as mulleres son en función do seu amo, do esposo, non se conciben como unha persoa.

P: Porén, as estatísticas non computan a violencia verbal, nin a económica...

R: [Interrompe] Se contamos as vítimas así practicamente todas as mulleres estariamos nas estatísticas. E aínda contando só a violencia física botan mal as contas porque nunca se suman as prostitutas nin as violacións. O propio termo, 'violencia de xénero', non é correcto. Debera chamarse 'terrorismo sexual'. As mulleres aínda non existen, non teñen valor social.

"Imaxinas que asasinan dez mulleres en El Corte Inglés? Sería un escándalo! Mais nas casas as mulleres son en función do seu amo"

P: Bota en falta o carácter social do feminismo dos '70?

R: Non o boto en falta porque hoxe o feminismo penetrou en todos os sectores sociais. Aínda que nas convocatorias sexamos poucas, existe unha concienciación social, por exemplo, entre os profesionais da sanidade, que denuncian moitas veces situacións de violencia en que se atopan mulleres que acoden a consulta. Daquela as mulleres maltratadas escusabamos ir a un hospital porque ninguén nos facía caso!

O problema agora é que estamos a perder moito do que tiñamos conseguido. A dereita está a facer políticas tremendas, mais co silencio dunha esquerda despreocupada polos problemas feministas. Os homes neste momento están moi envalentonados, seguros de si propios. Son tempos moi machistas. Todas as leis que se aproban xogan en contra das mulleres, e a crise económica apartounas dos traballos remunerados, polo que non poden afastarse das súas parellas, presas da dependencia económica.

"A dereita está a facer políticas tremendas, mais co silencio dunha esquerda despreocupada polos problemas feministas"

P: Festa da Palabra Silenciada deixou de ser unha revista de mulleres para ser unha publicación feminista en que tamén colaboraban homes. Por que ese cambio?

R: Calquera reivindicación ten que partir do propio. Nós tiñamos que demostrar que eramos capaces de por en marcha unha revista e que as mulleres eramos quen de escribir. Todo era feito por nós, agás os homes que puidesen traballar na imprenta [ri]. Moitas poetas hoxe consagradas na Galiza publicaron os seus primeiros textos en Festa. Unha vez demostrado todo isto xa non tiña sentido e no nº14 pensamos que xa podiamos darlle paso aos homes, tamén porque para daquela había xa homes feministas, homes que se preocupaban por como lle afectaban as cousas ás mulleres.

P: Co tempo a palabra 'silenciada' foi aparecendo en pequeno. Porén, fica aínda silenciada no catálogo de publicacións da Xunta...

R: [ri] Si, iso é tremendo! Mais é unha revista silenciada para todo o mundo! Ás veces a euforia dun momento puntual non se corresponde coa realidade e iso foi o que nos pasou. A situación do feminismo é ben distinta agora. Hoxe 'silenciada' debera ir con letras moito máis grandes.

P: E nesa situación, que liñas de actuación ou que cuestións cómpre reivindicar con máis forza?

R: Xa que falei antes do público e do privado, a crise é especialmente perigosa para nós porque nos saca do público. Que unha muller traballe e poida pagar unha gardeiría ou que o feminismo sexa forte dabondo para facer públicos e pagar por unha serie de traballos que son privados. A escola estaba a substituír a nai que ensina a ler, e os hospitais substituían os coidados. A crise devólveos ao privado. Volven facelos as mulleres, e de balde. Vólvense tolas para manter a familia con catro cadelas. E hai outra cuestión que cómpre reivindicar con forza: a revolución que non se fixo no feminismo foi a revolución sexual.

"A revolución que non se fixo no feminismo foi a revolución sexual"

P: Incomodouna moito a opinión de Bernardino Graña sobre a escasa presencia de mulleres na Real Academia Galega. Denominou aquel "non as podemos inventar" como 'aldraxe ao colectivo de mulleres galegas'.

R: Si. Dicir que non hai mulleres na Academia porque non queren estar ou porque non teñen méritos para estar é tremendo. De labazada! Bernardino é amigo meu desde hai moitos anos, mais cousas deste tipo non se poden deixar pasar porque se calas as estás a apoiar. Quen cala, outorga. Se non hai mulleres é porque non as queren deixar pasar! É de risa pensar que os señores que están Academia fixeron máis cousas ou teñen máis méritos que moitas mulleres. E falo disto con total liberdade porque xa dixen que non quero facer parte desa institución. Teño moitas outras cousas que facer.

P: Escribir, por exemplo. Que poder ten a literatura como arma de sensibilización?

R: Ui, moitísimo! Ao usar a palabra, ten unha forza moi forte para denunciar. Non se pode equiparar coa escultura ou con outra arte plástica. Xa o demostraron Rosalía e outros reivindicando o galego como lingua da cultura, máis aló da lingua dos labregos e das labregas. Aínda que parten dun guión, tanto as novelas como a poesía e o teatro son xéneros políticos, con moito poder de transformación social. Hai ensaios que escribín e que xa non me valen, abúrrenme ou iso que escribín xa non o penso así. Tampouco as escritoras estamos estancadas, temos dereito a evolucionar e, para min, non é posíbel facer literatura sen ideoloxía.